Treuzelen en beknibbelen, ons karige asielbeleid na Moria

NRC Recht en Onrecht – tekst op website NRC
De Moria-deal is door het kabinet controversieel verklaard – dat past bij het treuzelen in de uitvoering van het toch al karige asielbeleid. Nina Fokkink en Martijn Stronks in de Verblijfscolumn.

De kabinetsformatie komt maar traag op gang. Formateur Hamer heeft deze week een eindrapport ingeleverd. De formatie wordt pas half augustus weer hervat, is de verwachting. Ondertussen zijn onderwerpen die politiek gevoelig liggen controversieel verklaard door de Tweede Kamer, zodat ze niet op de agenda kunnen worden gezet. Totdat een nieuw kabinet is aangetreden, blijft behandeling dan achterwege. Het achterliggende idee is dat onderwerpen waar een nieuw kabinet eigen opvattinen over kan hebben, niet nog even gauw worden afgehamerd.

Helft migratierecht
Van de 89 in deze formatieperiode controversieel verklaarde onderwerpen van het Ministerie van Justitie en Veiligheid, gaan er 46 over migratierecht (zie Verblijfblog voor nadere bespreking). Ter vergelijking: nadat Rutte in 2017 het ontslag aanbood van zijn kabinet werden 21 migratierechtelijke onderwerpen controversieel verklaard. Dat was ook toen de helft van het totale aantal. Migratierecht is al jaren een controversieel vakgebied, zo moge duidelijk zijn.

Tijdelijkheid
In veel gevallen betreft het begrijpelijke keuzes. Zo is bijvoorbeeld het wetsvoorstel om de verblijfsduur van asielvergunningen in te korten controversieel verklaard. Momenteel worden vergunningen verleend voor vijf jaar, het wetsvoorstel beoogt deze vergunning te verkorten tot drie jaar. Het is een voorstel dat past in de (Europese) trend om verblijfsrecht van vluchtelingen tijdelijker te maken, om zo te voorkomen dat zij zich permanent vestigen. Of het voorstel zal leiden tot korter verblijfsrecht in de praktijk, is maar zeer de vraag. Zolang het gevaar in het land van herkomst nog bestaat, zal de vergunning immers moeten worden verlengd. Wel is het zeker dat het zal leiden tot meer procedures, meer papierwerk en dus ook meer werkdruk voor de toch al overbelaste IND. Een goed idee om sowieso nog even goed naar dit voorstel te kijken, zou je denken, mede in het licht van het recente rapport van adviesbureau EY over het functioneren van de IND. Niet iedere potentiële regeringspartij zal aldus klakkeloos instemmen met dit voorstel, dus begrijpelijk dat dit controversieel is verklaard.

Moria-deal
Minder goed te volgen is het controversieel verklaren van de uitvoering die door het kabinet is gegeven aan de zogeheten ‘Moria-deal’. Nadat in de nacht van 8 op 9 september 2020 brand uitbrak in het vluchtelingkamp Moria op het Griekse eiland Lesbos, zegde de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid toe om 50 alleenstaande minderjarige asielzoekers op te vangen, en nog 50 ‘personen in gezinsverband met minderjarige kinderen’.
De uitvoering hiervan verliep uiterst traag. Blijkens een brief van de staatssecretaris waren met de Kerst 49 kwetsbare personen vanuit Griekenland naar Nederland verplaatst. In de week van 18 januari voegden zich daar de overige toegezegde 51 kwetsbare personen bij, ‘waarmee het herplaatsingsaanbod volledig zal zijn uitgevoerd’.

Goochelen met barmhartigheid
Een plan dat reeds volledig is uitgevoerd, hoe kan het dan dat deze brief controversieel is verklaard? De reden daarvoor is dat de staatssecretaris niet zozeer het plan heeft uitgevoerd, maar veeleer met cijfers en categorieën heeft gegoocheld. Want wat blijkt: er zijn niet 50 alleenstaande minderjarige asielzoekers naar Nederland overgebracht, maar slechts twee. Bovendien gaat het in geen van de gevallen om asielzoekers, maar om erkende vluchtelingen die reeds in Griekenland een verblijfsstatus hadden gekregen. Slechts 45 van de 100 hadden ook daadwerkelijk op enig moment in Moria verbleven.

De staatssecretaris wijt dit aan de moeilijkheid om de precieze groep kwetsbaren te vinden die was afgesproken. Maar dat had vooral te maken met de voorwaarde die het kabinet zelf aan deze ‘daad van barmhartigheid’ had verbonden. Het moest gaan om alleenstaande kinderen van onder de 14 jaar, die bovendien afkomstig waren uit herkomstlanden met kansrijke asielaanvragen. Want stel je voor dat er een kind uit zo’n kamp zou worden overgeplaatst die misschien een wat minder sterk asielrelaas had en dat je zo iemand toch een status zou verlenen vanwege de traumatische ervaringen in het kamp. Of dat er 100 kinderen zouden worden binnengehaald en dat er later ook nog extra gezinsleden zouden nareizen.

Geschikte kwetsbaren
Nee, daar moest de staatssecretaris niet aan denken en dus werden er geen asielzoekers, maar reeds erkende vluchtelingen binnengehaald. En werd er gezocht naar hele gezinnen, zodat het totale aantal niet boven de 100 zou komen. Door deze naargeestige zoektocht naar geschikte kwetsbaren, duurde het allemaal zo lang met de uitvoering. En uiteindelijk werden van de aanvankelijk beoogde groep kwetsbare alleenstaande minderjarigen slechts twee kinderen uitgenodigd.

Beknibbelen op de voorwaarden van een barmhartig asielbeleid en vervolgens treuzelen bij de uitvoering daarvan, dat is al jaren de kern van het Nederlandse asielbeleid. Het controversieel verklaren van de uitvoering van de Moria-deal is zo bezien niets anders dan een onderdeel van een treurigstemmend patroon.