Meer ‘Turkse’ vluchtelingendeals betekent vaker vuile handen

NRC Recht en Onrecht – tekst op website NRC
Het nieuwe kabinet wil straks vast nieuwe vluchtelingendeals naar het voorbeeld van de Turkijedeal. Maar die zijn niet ‘mensenrechtenproof’. En dat moeten we maar openlijk toegeven, betoogt Martijn Stronks in de Verblijfscolumn.

Hoe zat het ook al weer, de formatieonderhandelingen met GroenLinks liepen afgelopen zomer stuk op de vraag of ‘Europese vluchtelingendeals’ zich zouden bewegen binnen de grenzen van het internationale recht. Een migratiedeskundige van het ministerie van Buitenlandse zaken, Jan-Willem Beaujean, zou volgens een reconstructie van NRC,  de partijen hebben voorgehouden dat de Turkijedeal ‘mensenrechtenproof’ was.

Dat frame nam Tjeenk Willink over in zijn brief aan de kamer over het klappen van de onderhandelingen. Vrijwel iedereen viel vervolgens over GroenLinks heen. VVD, CDA en D66 waren boos, maar ook menig politiek commentator begreep niets van Klavers breuk. Ook het commentaar van NRC luidde: ‘GroenLinks geldt als de meest ‘globalistische’ partij in het politieke spectrum, maar deze keuze voor getuigenispolitiek uit ideologische smetvrees is gewoonweg parochiaal.’ Luuk van Middelaar deed daar in zijn column nog een schepje bovenop door de Turkijedeal te prijzen als een realpolitieke doorbraak: het werd tijd dat GroenLinks eens vuile handen maakte.

 

Framing
‘Mensenrechtenproof’, ‘ideologische smetvrees’ of ‘vuile handen’, men zou door al het geframevergeten waar de kwestie nu ook al weer om ging: de behandeling van migranten aan de grenzen van Europa. Afgelopen week publiceerden mijn collega’s van de sectie migratierecht van de Vrije Universiteit Amsterdam, Orçun Ulusoy en Hemme Battjes, het rapport ‘Situation of Readmitted Migrants and Refugees from Greece to Turkey under the EU-Turkey Statement’. Daarin bespreken ze de mensenrechtensituatie in Turkije, en de conclusies zijn bar. Zie ook deze posting op Verblijfblog.

Er blijkt in Turkije feitelijk vrijwel geen bescherming te verkrijgen conform het Vluchtelingenverdrag, vluchtelingen worden onrechtmatig gedetineerd en het is zeer de vraag of er geen vluchtelingen worden teruggestuurd naar hun land van herkomst. Duidelijk is in ieder geval dat er onvoldoende waarborgen zijn om het terugzenden te voorkomen (hetgeen in strijd is met het verbod van refoulement). De situatie in Turkije is dus bepaald niet ‘mensenrechtenproof’, dat kunnen we inmiddels rustig vaststellen.

Smetvrees of doorbraak
Maar moeten we deze mensenrechtenschendingen dan niet gewoonweg accepteren als de onvermijdelijk vuile handen die je krijgt als je iets probeert te bereiken? Tegenover de realpoliticus steekt de idealistische mensenrechtenactivist schraal af. Maar zo makkelijk als het is om iemand weg te zetten als naïeve idealist, zo moeilijk is het kennelijk om daadwerkelijk onder ogen te zien wat de gevolgen zijn van realpolitiek. Als het nieuwe kabinet volgende week inderdaad plannen voor nieuwe vluchtelingendeals presenteert, zal het dan ook kritische rapporten over de mensenrechtensituatie in Noord-Afrika expliciet omarmen als de onvermijdelijke consequenties van realistisch beleid? En wat hebben de partijen te zeggen over de situatie in Turkije?

Weinig consternatie
Vooralsnog blijft het erg stil. Zo veel ophef als er was over de naïeve houding van Klaver, zo weinig consternatie is er nu over de feitelijke mensenrechtensituatie in Turkije. Dat, terwijl de Turkije-deal inmiddels als ideaaltype geldt voor toekomstige deals. Zou het niet van echte realpolitiek getuigen als we er gewoon openlijk voor uitkomen dat de doden in de Middellandse zee, de mensenrechtenschendingen in Turkije, de beoogde deals met onduidelijke regimes in Noord-Afrika, natuurlijk helemaal niet ‘mensenrechtenproof’ zijn.

Onze vuile handen mogen van mij net zo breed in de krant worden uitgemeten als de parochiale getuigenispolitiek van de mensenrechtennaïvelingen. Wel ben ik dan nieuwsgierig of D66 en ChristenUnie niet alsnog last krijgen van ideologische smetvrees, nog voordat het échte werk is begonnen.

De Verblijfscolumn wordt op regelmatige basis geschreven door Martijn Stronks in samenwerking met Verblijfblog.nl, het blog van de sectie migratierecht van de Vrije Universiteit Amsterdam. Martijn Stronks is jurist en filosoof en is als universitair docent verbonden aan de VU. Twitter: @MartijnStronks