7 april 2017 by Martijn Stronks

Migranten mishandelen gebeurt ook namens ons

NRC Recht en Onrecht – tekst op website NRC
Migranten worden aan de buitengrenzen mishandeld om ze toegang tot Europa te beletten – daar dragen alle Europese landen verantwoordelijkheid voor, schrijft Martijn Stronks in de Verblijfscolumn.

Migranten die proberen de Europese Unie binnen te komen worden door grenswachten en politieagenten mishandeld, zo bleek afgelopen week uit een rapport van hulporganisatie Oxfam. In landen als Servië, Bulgarije, Hongarije, Kroatië en Macedonië worden zij blootgesteld aan geweld en machtsmisbruik. Zo werden ze bedreigd door politiehonden, gedwongen om naakt in de sneeuw te staan of in staat van onderkoeling in de vrieskou achtergelaten.

Deze geweldsincidenten aan de oostgrens van Europa voegen zich in een lange rij van al langer bekende ellendige situaties aan de zuidelijke grens. Aangespoelde dode migranten uit de Middellandse zee, gevaarlijke opvangkampen in Griekenland, en ook daar incidenten met grensbewakers. Dit roept zo langzamerhand de vraag op of mensenrechten nog wel betekenis hebben voor mensen die Europa proberen te bereiken. Het begint er steeds meer op te lijken dat mensenrechtenschendingen een middel zijn om migranten buiten de Europese deur te houden.

Dat lijkt op het eerste gezicht een nogal straffe conclusie. Het is immers een verleidelijke gedachte om de schuld in de schoenen te schuiven van engerds als Victor Orban en de behandeling van migranten grotendeels toe te schrijven aan rechts radicale agenda’s. En zo geldt ook voor de overige landen aan de Oost- en zuidgrens van Europa dat de situatie ten dele is toe te schrijven aan binnenlandse politieke ontwikkelingen.

Halfslachtige hervestiging
Neem nu de Europese oplossing om de druk op de buitengrenzen te verminderen, het zogeheten ‘European emergency relocation scheme’ dat in september 2015 van kracht werd. Aanvankelijk zou ook Hongarije onder dit regime vallen, maar die wilden niet meewerken, onder meer omdat ze bang zouden zijn feitelijk lange tijd als opvangkamp te moeten dienen. Daardoor werd het beleid alleen op Griekenland en Italië van toepassing. Het plan was om uit die landen binnen twee jaar 106.000 mensen te herverdelen over de overige landen van Europa. Dat getal was op zich al niet zo hoog (in 2016 alleen al kwamen er in Italië 181.000 migranten aan), schrijnender is dat in maart 2017 nog maar 13.546 migranten daadwerkelijk opnieuw over Europa waren verdeeld (9610 uit Griekenland, 3.936 uit Italië).

Wel terugsturen
Ondertussen besloot de Europese Commissie begin december dat het onderhand wel weer mogelijk zou zijn om asielzoekers op grond van het Dublin-systeem terug te sturen naar Griekenland. Dat systeem bepaalt dat een asielaanvraag moet worden behandeld door het land waar de asielzoeker Europa binnenkomt. Sinds 2011 worden asielzoekers echter niet meer teruggestuurd naar Griekenland omdat de Griekse asielprocedure systematische tekortkomingen heeft en er zich mensonterende situaties voordeden. Het is maar zeer de vraag of de situatie onderhand erg is verbeterd. Zo stelt Human Right Watch dat het terugsturen van vluchtelingen naar Griekenland duizenden mensen in gevaar zal brengen. Cru is het in ieder geval: terwijl Noord Europa bij lange na nog niet heeft voldaan aan de hervestigingsplannen, staan diezelfde landen te popelen om asielzoekers weer terug te sturen naar Griekenland. Want ja, het is nu eenmaal pech voor Griekenland en Italië dat vluchtelingen via hun grenzen Europa betreden.

Niets te maken
Kan een land als Nederland in deze situatie nog met goed fatsoen beweren dat het niets te maken heeft met de mensenrechtenschendingen aan de grenzen van Europa? Natuurlijk is er geen eenvoudige oplossing voor dit probleem. En zeker, een land als Nederland kan de problemen rondom vluchtelingen niet alleen oplossen. Maar ondertussen kunnen we, denk ik, niet anders dan vaststellen dat aan onze buitengrenzen mensen worden mishandeld om te zorgen dat ze niet binnen komen. Mensenrechtenschendingen als een middel om ons grenzen dicht te houden, zo lijkt het. Wat zou het nieuwe kabinet hiervan vinden?

Ik zou zeggen, dat een onmiskenbare veroordeling van die toestanden op z’n plaats is, maar dat dit pas enige betekenis krijgt als Nederland ook zijn verplichtingen nakomt om de druk op landen aan de buitengrens te verlichten. Of anders maar gewoon openlijk erkennen dat mensenrechtenschendingen de prijs zijn die we willen betalen voor de bescherming van onze welvaart?

De Verblijfscolumn wordt op regelmatige basis geschreven door Martijn Stronks in samenwerking met Verblijfblog.nl, het blog van de sectie migratierecht van de Vrije Universiteit Amsterdam. Martijn Stronks is jurist en filosoof en is als universitair docent verbonden aan de VU. Twitter: @MartijnStronks