2 maart 2017 by Martijn Stronks

Buma expres vaag over recht op verblijf vluchteling

NRC Opinie & Debat – tekst op website NRC
Weet Buma wel wat het betekent om vluchtelingenbescherming „tijdelijk” te maken? Volgens Martijn Stronks probeert de CDA-leider politieke munt te slaan uit begripsverwarring.

‘Het huidige vluchtelingenbeleid is onhoudbaar”, stelde Sybrand Buma in het RTL-debat van afgelopen zondagavond. Er komen te veel vluchtelingen naar Europa en daarvoor heeft het CDA twee oplossingen. Vluchtelingen moeten in de eerste plaats worden opgevangen in de regio en zij die toch naar Europa komen, mogen daar slechts tijdelijk verblijven.

Het CDA staat niet alleen in zijn wens om het aantal vluchtelingen terug te brengen. In het debat waren alleen D66 en GroenLinks duidelijk tegen de stelling. En dan zijn er inderdaad grofweg twee opties: zorgen dat ze niet binnenkomen, of zorgen dat ze snel vertrekken. Dat eerste hoorden we vaker, dat laatst klinkt tamelijk nieuw.

Maar wat betekent het tijdelijk maken van vluchtelingenbescherming eigenlijk? Dat is nog niet zo’n eenvoudige vraag. Ik vermoed dat Buma dat wel weet, maar dat hij politieke munt probeert te slaan uit de begripsverwarring over de betekenis van het woord tijdelijk. Hij zegt dat hij het Vluchtelingenverdrag alleen maar wil wijzigen, en dat hij bescherming wil blijven bieden aan mensen in nood. Maar wil hij het Verdrag niet eigenlijk opzeggen?

Op het eerste gezicht lijkt de vraag om tijdelijke bescherming simpel. Een vluchteling die hier tijdelijk verblijft, moet op een zeker moment weer weg omdat de tijd van zijn verblijfsrecht beperkt is. Probleem is alleen dat de vluchtelingenstatus nu al tijdelijk is. Vluchtelingenbescherming is per definitie een vorm van tijdelijke bescherming: zodra het gevaar in het land van herkomst niet meer bestaat, kan de verblijfsvergunning van een vluchteling – ook nu al – worden ingetrokken. Maar het ingewikkelde van deze tijdelijkheid is dus dat die afhankelijk is van de situatie in het land van herkomst. Zodra de oorlog in bijvoorbeeld Syrië eindigt, kan de vergunning voor Syriërs worden ingetrokken. Menig vluchteling zal dan overigens ook weer terug willen.

Toch wil Buma dit systeem veranderen. Wat zou hij dan voor een tijdelijkheid op het oog hebben? Vermoedelijk wil hij de ‘vluchtelingenvergunning’ verbinden aan een vooraf vastgestelde tijd. Dat is wat we nu al doen met studenten, au pairs en seizoenarbeiders. Hun verblijfsvergunning is tijdelijk omdat het doel van hun verblijf tijdelijk is. Nadat de studie is afgelopen, het oppassen over is of het seizoen voorbij, houdt het verblijfsrecht op. Kenmerkend aan deze vergunning is dat ze voor een vooraf vastgestelde termijn wordt verleend én dat deze groepen mensen zijn uitgesloten van sterkere verblijfsaanspraken. Zou Buma vluchtelingen een vergunning voor een vastgestelde tijd willen verlenen en hen willen uitsluiten van sterkere verblijfsaanspraken?

Probleem is nu – en dat moffelt Buma hier gewiekst onder het tapijt – dat deze twee vormen van tijdelijkheid met elkaar in strijd kunnen zijn. Eigenlijk op een nogal duidelijke manier. Want wat nu als de vergunning voor bepaalde tijd afloopt terwijl er nog altijd oorlog is in Syrië? Dan mag de vluchteling volgens het Vluchtelingenverdrag nog altijd niet worden teruggestuurd, dat bepaalt het zogeheten non-refoulement-beginsel, de kern van het vluchtelingenrecht. Een vluchteling die zijn verblijfsrecht verliest terwijl hij niet mag worden uitgezet, belandt als illegaal op straat.

Maar misschien wil Buma hen niet hun verblijfsrecht afnemen na bepaalde tijd, maar voorkomen dat ze zich vestigen of Nederlander worden. Dat ook vluchtelingen het recht hebben om te integreren na verloop van tijd, staat echter in het Vluchtelingenverdrag, evenals in bijvoorbeeld de EU-richtlijn Langdurige ingezetene. Ook die zou moeten worden aangepast. Maar de langdurige uitsluiting zou geweld doen aan een basisprincipe van het migratierecht, dat mensen niet eindeloos kunnen worden uitgesloten van de samenleving waarin ze leven.

Het blijft gissen naar de precieze bedoeling van Buma. Ik zie drie opties. 1: Hij wil wat er al is, bescherming die even tijdelijk is als het conflict waarvoor de vluchteling vluchtte; 2: hij wil dat mensen na afloop van een bepaalde tijd in de illegaliteit terechtkomen of desnoods eindeloos worden uitgesloten van sterkere verblijfsaanspraken; 3: hij wil het hart uit de vluchtelingenbescherming halen door het non-refoulement-beginsel af te schaffen en vluchtelingen na verloop van tijd terug te sturen naar oorlogsgebied. Dat is dan niet zozeer een wijziging van het Vluchtelingenverdrag, dat kun je gerust een afschaffing van de vluchtelingenbescherming noemen. Net als de PVV dat wil.

Maar eigenlijk denk ik dat Buma de begripsverwarring wil gebruiken om de kiezers een eenvoudig ogend plan voor te schotelen voor een erg ingewikkeld probleem.